درحالی که آوارگان سوری و فلسطینی در سایه بحران اقتصادی فاجعهبار لبنان تبدیل به یک چالش بزرگ برای این کشور شدهاند جامعه بینالمللی همواره مانع از بازگشت آنها به کشورهای خودشان میشود.
به گزارش الف، پرونده آوارگان سوری در لبنان از سال 2011 تاکنون یعنی آغاز بحران سوریه که منجر به فرار سیل عظیمی از مردم آن به کشورهای دیگر شد یکی از معضلات بزرگ لبنان به ویژه بعد از وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی این کشور بوده است. به گفته مراجع رسمی لبنان اکنون حدود یک و نیم میلیون آواره سوری در مناطق مختلف لبنان ساکن هستند که بار اقتصادی زیادی به این کشور تحمیل میکنند؛ به طوری که درگیریهای متعددی میان آنها با شهروندان لبنانی بر سر مسائلی همچون سهمیه نان به وجود میآید.
همین موضوع سبب شده تا مقامات لبنانی از سالها قبل همواره از جامعه بینالمللی برای ایجاد سازو کاری جهت بازگرداندن آوارگان سوری به کشورشان کمک بخواهند. به ویژه اینکه جنگ با تروریسم در سوریه سالهاست به پایان رسیده و خطر امنیتی در مناطق تحت سیطره دولت دمشق وجود ندارد. به همین دلیل لبنانیها معتقدند که ماندن آوارگان سوری در لبنان آن هم با این شرایط نابسامان نمیتواند هیچ توجیهی داشته باشد.
از طرف دیگر دولت سوریه نیز همه شرایط لازم برای پذیرایی از آوارگان و اسکان دادن آنها در مکانهای مناسب را فراهم و تاکید کرده سوریهایی که به هر دلیلی در زمان جنگ از این کشور خارج شدهاند میتوانند برگردند. فرمان عفو عمومی برای افراد تحت تعقیب همانند فراریان از خدمت و ... که اخیرا «بشار اسد» رئیس جمهوری سوریه صادر کرده نیز در راستای تسهیل روند بازگشت آوارگان است.
دولت سوریه همچنین اعلام کرده که اکنون 480 اردوگاه خالی برای استقبال از آوارگان با همه امکانات پزشکی و بهداشتی و آموزشی و ... آماده است. حتی فدراسیون روسیه نیز طرحهایی به منظور بهبود شرایط پناهجویان سوری که به کشورشان بازمیگردند ارائه و کمکهایی معادل 5 برابر کمکهای سازمان ملل برای تامین مواد غذایی پناهجویان سوری اختصاص داده است.
در همین راستا لبنانیها نیز با جدیت بیشتری پرونده بازگشت آوارگان سوری به کشورشان را پیگیری میکنند و «عصام شرفالدین» وزیر مهاجرت و امور پناهندگان در دولت موقت لبنان طی ماههای گذشته سفرهای متعددی به دمشق داشته و درباره طرح کشورش برای بازگرداندن آوارگان سوری با مقامات این کشور گفتگو کرده است. طبق طرحی که لبنان در نظر گرفته ماهانه 15 هزار آواره سوری میتوانند به کشور خود برگردند و دولت سوریه نیز آماده استقبال از آنهاست.
اما مهمترین مانع در روند بازگشت این آوارگان، تلاشهای بینالمللی به ویژه آمریکا و کشورهای غربی برای اسکان آوارگان در لبنان و ادغام آنها در جامعه این کشور است؛ مسئلهای که با انتقاد شدید مقامات لبنانی روبرو شده است. نماینده کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در لبنان به این بهانه که کمکهای مالی کشورهای جهان و سازمان ملل به آوارگان سوری در لبنان به نفع دولت این کشور نیز هست، اصرار دارد که این پناهجویان باید در لبنان بمانند.
اما واقعیت آن است که غربیها و آمریکا اهداف دیگری از اسکان آوارگان در لبنان دنبال میکنند. روشن است که حضور آوارگان در لبنان به بحران اقتصادی فاجعه بار این کشور دامن میزند که این به نفع آمریکا و غرب است. از سوی دیگر طرفهای مذکور سعی دارند وانمود کنند از آنجایی که سوریه ومقاومت لبنان در ارتباط با یکدیگر هستند، حزبالله میخواهد آوارگان سوری را در لبنان نگه دارد. این درحالی است که حزبالله حتی یک نماینده برای پیگیری طرح بازگشت آوارگان سوری تعیین کرده و تلاشهای زیادی در این زمینه انجام داده است.
اما در سطح سوریه، غرب از همان ابتدای آغاز بحران تروریسم در این کشور تلاش کرده از مسئله آوارگان سوری به عنوان یک عملیات اطلاعاتی-سیاسی علیه دولت بشار اسد استفاده کند و آنگونه که منابع آگاه فاش میکنند، غرب معتقد است اکنون بازگشت آوارگان سوری به کشورشان به معنای یک پیروزی برای بشار اسد بوده و نشان میدهد که دولت سوریه موفق شده امنیت و شرایط لازم برای حضور همه سوریها در کشور خودشان را فراهم کند.
علاوه بر آوارگان سوری، آوارگان فلسطینی ساکن لبنان نیز از دیگر چالشهای مسئولان و مردم این کشور به شمار میروند. گذشته از بار اقتصادی این آوارگان، درگیریهای روزانهای که در اردوگاههای آنها رخ میدهد موجب اخلال در امنیت شهروندان لبنانی نیز شده و آنها تاکید میکنند که دیگر تحمل حضور پناهجویان خارجی در کشورشان را ندارند. اما اسکان آوارگان فلسطینی در لبنان و دیگر کشورهای عربی یک طرح قدیمی آمریکایی-صهیونیستی با هدف اخراج فلسطینیان از سرزمین خودشان است تا یهودیان صهیونیست با خیالی آسوده بر فلسطین مسلط شوند.
نکته تاسف بار اینجاست که برخی طرفهای داخلی لبنان نیز بدون توجه به منافع ملی این کشور و در ازای دستیابی به برخی منافع اندک شخصی، از سیاستهای آمریکایی-غربی-صهیونیستی برای ادغام آوارگان در جامعه لبنان حمایت میکنند؛ طرفهایی مانند سمیر جعجع رئیس حزب نیروهای لبنانی که به مزدوری برای اسرائیل شهرت دارد.
در حال حاضر شرایط برای بازگشت آوارگان فلسطینی که تعداد آنها نسبت به آوارگان سوری بسیار کمتر است وجود ندارد، اما آوارگان سوری مشکلی برای بازگشت به کشورشان ندارند؛ جز مانعتراشیهای سازمان ملل و غرب. البته مسئولان لبنانی گزارش دادند که بدون توجه به مواضع جامعه بینالمللی طرح خود را برای بازگرداندن آوارگان سوری اجرا خواهند کرد و اولین کاروان این پناهجویان طی چند روز آینده راهی سوریه میشود. موفقیت دولت لبنان و سوریه در انتقال آوارگان سوری به کشورشان نه تنها گامی در راستای بهبود روابط دو کشور است بلکه یک شکست بزرگ برای نقشههای غرب و آمریکا به شمار میرود.