در سالگرد اجرای برجامدر گفتگویی با عضو هیئت علمی گروه فیزیک دانشگاه سیستان و بلوچستان و از اعضای انجمن اسلامی مدرسین این دانشگاه به بررسی این معاهده چالش برانگیز بین المللی بین کشورمان و 1+5 پرداخته اییم.
دکتر ذیهاب صحبت زاده در این رابطه در پرسش و پاسخ به سئوالات خبرنگار ایسنای سیستان و بلوچستان به موضوع برجام و دستاوردهای آن پرداخت که نظر شما را به آن جلب می نماییم.
آقای دکتر صحبت زاده در سالگرد اجرای برجام قرار داریم تحلیل جنابعالی در خصوص اهمیت موضوع برجام چیست؟
در ابتدا لازم می دانم از خبرگزاری ایسنا که این فرصت را در اختیار بنده قرار دادند، سپاسگزاری نمایم.
در پاسخ به سئوال شما باید عرض کنم که برجام بعنوان یکی از نقاط عطف در تاریخ جمهوری اسلامی ایران تلقی می شود. پیچیدگی گسترده این پرونده به اندازه ای بود که تحلیلگران سیاسی انتظار گشایش و رسیدن به یک اتفاق نظر در خصوص آنرا سهل الوصول ارزیابی نمی کردند و حجم مطالبی که در چند سال اخیر و خصوصاً یکسال گذشته توسط صاحبنظران موافق و مخالف بیان گردیده است در نوع خود در خصوص یک مساله ملی بی نظیر یا حداقل کم نظیر است. بلاشک برجام را می توان با رخدادی چون پذیرش صلح در جنگ تحمیلی و پیامدهای آن مقایسه نمود که چه میزان می تواند بر حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حال و آینده ما تاثیر داشته باشد. این رویداد از زوایای مختلفی قابل بررسی است: سیاست داخلی، خارجی، تحریم ها و رفع آن، بدعهدی آمریکا، مساله هسته ای ایران و سایر مسائلی که مستقیم یا غیر مستقیم آنرا تحت تاثیر قرار داده است. البته باید به این نکته اشاره کنم که در داخل کشور هر طیف سیاسی از دید و منظر خودش و بعضا بر اساس منافع حزبی و گروهی برجام را مورد بررسی قرار می دهد که از یک لحاظ اتفاق مبارکی است و آنرا باید به فال نیک گرفت که به نوبه خود حاکی از بلوغ سیاسی جامعه است.
آیا برجام توانسته است انتظارات مورد نظر را برآورده کند؟
اگر بخواهیم پاسخ ملموسی به این سئوال بدهیم که اتفاقاً این روزها یکی از ابزارهای مهم منتقدان دولت برای زیر سئوال بردن این توافق تاریخی و تاثیرگذار می باشد، کافی است فقط به نتایج و تداوم یکی از دهها تحریمی که در اثر سیاستهای ماجراجویانه هسته ای دولت سابق گریبان زندگی روزمره مردم را گرفته بود و روز به روز فشار اقتصادی کمرشکن طاقت مردم را طاق کرده بود اشاره ای بکنیم تا به عمق اهمیت این موضوع پی ببریم و بدانیم اگر برجام نبود الان در چه وضعیتی قرار داشتیم. برای تصور این فاجعه کافی است به فروش نفت در دوران تحریم فکر کنیم. ایران فقط اجازه فروش یک میلیون بشکه نفت را داشت آن هم فقط به شش کشور. ضمناً قرار بود در ادامه افزایش تحریمها، فروش نفت ایران به صفر برسد. سناریوی فروش نفت به میزان «صفر» موضوع کوچکی نبود. طبیعتاً نیازی به گفتن ندارد برای کشوری که بیش از 30 درصد بودجه آن وابسته به نفت می باشد این محدودیت اقتصاد کشور را می توانست به زانو دربیاورد کما اینکه تورم بالای 40 درصد در پایان دولت سابق، متاثر از تحریم هایی بود که روز به روز گلوی اقتصاد کشور را می فشرد که صد البته ناکارامدی و فساد گسترده در آن دولت نیز این تنگناها را تشدید کرده بود لذا صحبت اینجاست که اگر برجام نبود و سیاستهای مشابه آن دولت در جریان بود حال و روز ما چگونه بود؟ پاسخ به این سئوال اهمیت برجام و کارآمدی دولت تدبیر و امید را شفاف می سازد. ببینید بر اساس گزارش های رسمی میانگین واردات نفت هند از ایران در سال ٢٠١٦ نسبت به سال ٢٠١٥، بیش از دو برابر افزایش یافته و ایران هم‌اکنون چهارمین تأمین‌کننده نفت هند است. همچنین براساس گزارش مدیریت امور اوپک و ارتباط با مجامع انرژی وزارت نفت، صادرات نفت ایران به چین در اکتبر سال ٢٠١٦ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (پیش از اجرای برجام) بیش از دو برابر افزایش یافته و ایران به چهارمین تأمین‌کننده نفت بزرگترین بازار نفت دنیا (چین) بدل شده است. آیا هیچ انسان منصفی می تواند فقط همین یک مورد دستاورد ناشی از برجام را انکار کند؟
یکی از صحبت های مکرر مخالفان برجام، تضعیف صنعت هسته ای است که هزینه های مادی و معنوی قابل توجهی صرف آن شده است. پاسخ شما چیست؟
دستاوردهای هسته ای برجام برخلاف آنچه که مخالفان بدنبال برجسته سازی آن هستند قابل توجه و انکارناپذیر می باشد. تثبیت حقوق مسلم هسته ای جمهوری اسلامی ایران در استفاده از انرژی هسته ای برای اهداف صلح آمیز از جمله غنی سازی و تولید چرخه ی سوخت هسته ای و بیش از 30 عنوان، ره آورد عینی برجام می باشد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تداوم فعالیتهای هسته ای غنی سازی در سایت هسته ای نطنز
تداوم برنامه های "تحقیق و توسعه" ( R&D) هسته ای از جمله در حوزه ی غنی سازی در سایتهای هسته ای
ادامه تحقیق و توسعه روی تمام ماشینهای پیشرفته بویژه سانتریفیوژ های IR4 و IR5 و IR6
ادامه مراحل پیشرفته و تکمیل تحقیق و توسعه روی ماشین جدید سانتریفیوژ IR8 که جدیدترین سانتریفیوژ طراحی شده توسط دانشمندان هسته ای ایران میباشد.
ایجاد مرکز فن آوری پیشرفته فیزیک و دانش هسته ای در فردو از طریق همکاری بین المللی و با جلب آخرین فن آوریهای پیشرفته جهان
آغاز به تولید ایزوتوپهای پایدار هسته ای در سایت هسته ای فردو با استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته که برای اولین بار در ایران صورت می گیرد و می تواند نیازهای داخلی ایران برای بکارگیری ایزوتوپهای پایدار صنعتی و دارویی را تامین نماید.
حفظ پیوسته مقدار سیصد کیلوگرم اورانیوم غنی شده در تاسیسات هسته ای ایران و فروش مازاد آن به بازارهای خارجی.
آغاز تولید سوخت کامل هسته ای در ایران برای بکارگیری رآکتورهای هسته ای ایران با تضمین انتقال آخرین فن آوریهای روز دنیا، از طریق پروژه های مشترک با کشورهای پیشرفته از میان کشورهای 1+5 و یا دیگر کشورها.
و سایر دستاوردها در این صنعت مهم که از دیدگاه متخصصان فن حائز اهمیت و ارزشمند است.
موافقان برجام دستاوردهای بین المللی برجام را یکی دیگر از نقاط درخشان برجام می دانند ارزیابی شما چیست؟
بدون شک دستاوردهای بین المللی برجام برای تحلیلگران مسائل بین المللی پررنگ و قابل توجه است. ببینید این توافق پایانی بود بر پروژه ی سیاسی و امنیتی سازی برنامه هسته ای ایران بعنوان بخش اصلی پروژه ی بزرگ ایران هراسی که باعث از میان رفتن فضای تهدید و تقابل در روابط کشورها با ایران شد. خارج شدن بحث هسته ای ایران از فصل هفتم شورای امنیت که طی آن برنامه هسته ای ایران بعنوان تهدیدی جدی علیه صلح و امنیت بین المللی شناخته شده بود و مقابله با برنامه هسته ای ایران تعهدی حقوقی و بین المللی برای تمام کشورهای عضو سازمان ملل متحد شناخته می شد اتفاق ساده ای نبود. لغو یکباره ۶ قطعنامه تحریم شورای امنیت و ۱۲ قطعنامه شورای حکام علیه ایران آیا در مخیله کسی می گنجید؟ عادی سازی روابط سیاسی و بین المللی ایران با کشورها و سازمانهای بین المللی دیگر دستاورد این توافق بود.
این روزها موضوع برداشته شدن یا نشدن تحریم ها به موضوع چالشی بین موافقان و مخالفان برجام تبدیل شده است و مخالفان تندرو به شدت منکر لغو آنها یا حداقل بی تاثیر بودن آنها در زندگی مردم هستند و پایبند نبودن آمریکا به برجام را نشان از باقی ماندن تحریمها ترویج می کنند، تحلیل شما چیست؟
ببینید اگر واقع بین نباشیم ادعا کردن و شعار دادن کار ساده ای است. باید توجه داشت که ما با چه کشورهایی طرف مذاکره بودیم و سابقه روابط ما با آنها تا کنون به چه صورت بوده است. بعنوان مثال آمریکا را نگاه کنید، کشوری که در ابتدایی ترین سال های انقلاب در ردیف دشمنان قسم خورده ما قرار گرفت و نگاه دو کشور به هم در این مدت خصمانه و از سر عداوت بوده است و در این 37 سال تا جایی که برایش مقدور بوده است منافع بین المللی ما را مورد هجمه قرار داده و هیچ فروگذاری ایی در این خصوص نداشته است. حالا در یک جایی بر اساس منافع مشترک به این نتیجه رسیده اییم که مصالحه کنیم. حال با کشوری مواجه اییم که ادعای قدرت برتر در دنیا را دارد و دارای آن سابقه مخاصمه با ماست. جدا از آنچه که اقدامات ما در سالیان گذشته در این خصوص چه بوده است که در جای خود باید بررسی و آسیب شناسی شود که آیا اتخاذ استراتژی های مناسب تر ما می توانست این هزینه های خصومت را کاهش یا کم اثر کند باید واقع بین بود که شکاف ها، بی اعتمادی ها و دشمنی های دیرینه را نمی توان یک شبه انتظار داشت رخت بربندند و همه چیز به روال طبیعی خود پیش برود لذا کارشکنی آمریکا را باید درک کرد و با اتخاذ دیپلماسی فعال و معقولی که الحمدلله در جریان است، آنها را مجبور به رعایت این توافق بین المللی نمود و اجازه نداد این نهال نوپا لگد مال گردد و دوران سیاه تحریم های همه جانبه زندگی امروز و فردای ملت ما را تیره و تار نماید، مضافا اینکه طرف مقابل ما نیز به اندازه ما به بقای برجام نیازمند است. لذا حفظ آن برد دو سر و بهم خوردن آن باخت دو طرفه است.
اما خوب است در پایان به چند مورد مهم از رفع تحریم های فلج کننده ای که بر ما اعمال نموده بودند و به برکت برجام برطرف شدند نیز اشاره کرد؛
لغو تحریمهای مالی، بانکی و اقتصادی
لغو تمامی تحریمهای بیمه
لغو تحریم ارائه خدمات پیام رسانی مالی بانکی ( سویفت) به ایران
لغو کامل تحریم واردات نفت و گاز از ایران
لغو کامل تحریم واردات محصولات پتروشیمی از ایران، لغو تحریم صادرات تجهیزات کلیدی صنایع نفت و گاز و پتروشیمی به ایران و لغو تحریم سرمایه گذاری در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران
لغو تحریمهای مربوط به کشتیرانی و کشتی سازی اروپا علیه ایران
لغو کامل تحریمهای مربوط به صنایع خودرو و حمل و نقل
لغو تحریمهای مربوط به همکاریهای هسته ای صلح آمیز اروپا با ایران
لغو تحریمها و محدودیتهای ارائه هر گونه خدمات برای انتقال فن آوری و تجهیزات هسته ای صلح آمیز به ایران
لغو تحریمهای نقل و انتقال و فروش نرم افزار و برنامه های نرم افزار برای اهداف صلح آمیز به ایران
لغو تحریمها علیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و لغو مسدود شدن حسابهای بانک مرکزی ایران در تمامی کشورهای دنیا و آزاد سازی اموال و داراییهای آن
لغو تحریمهای مسافرتی و انسداد حسابهای بیش از چهارصد نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی
توقف اجرای تحریمهای آمریکا
توقف اجرای تحریمهای مربوط به خرید و فروش نفت و تحریمهای مربوط به صادرات نفت خام ایران
توقف اجرای تحریم فروش هواپیمای مسافربری به ایران
توقف اجرای تحریمهای مرتبط با بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
توقف اجرای تحریمهای مرتبط با شرکت نفت ایران و شرکتهای تابعه آن مانند نیکو و شرکت ملی گاز ایران، شرکت کشتیرانی نفت جمهوری اسلامی ایران، پتروپارس، شرکت نفت مسجد سلیمان و ...
توقف اجرای تحریمها علیه سازمان انرژی اتمی ایران و شرکتها و مهندسین تابعه این سازمان
توقف اجرای تحریم صنایع خودروی ایران
و دهها رفع تحریم دیگر که از حوصله این بحث خارج است. سئوال ما از دوستان دلواپس و حامیان 8 سال خرابی دولت مهرورز این است که اگر ماموران اعزامی این آقایان به مذاکرات در طی 8 سال مذاکره بی سرانجام و بی حاصل اگر فقط یکی از 100 دستاورد برجام را که مسئولین مربوطه و کارشناسان منصف اعلام کرده اند بدست می آوردند، گوش فلک را کر کرده بودند و مدال افتخار خود می پنداشتند. امیدواریم این عزیزان به قول آقای رئیس جمهور اگر دستاوردهای برجام را نمی بینند، درمانی به حال بینایی شان بکنند و با چشمانی واقع بین حقایق جامعه را ببینند و بعد بر شیپور ادعاهایشان بدمند.
در پایان از وقتی که اختصاص دادید متشکریم
من هم از شما ممنونم که این فرصت را در اختیار بنده قرار دادید.