روزنامه سیستان و بلوچستان| برخی مربیان ممکن است تصور کنند، ورزشکاران هنگام تمرین سعی و تلاش جدی از
خود نشان نمی دهند، به همین دلیل فشار تمرین را به طور پیوسته افزایش می
دهند تا سطح اجرای ورزشکاران به حد مطلوب برسد، اما به عقیده بسیاری از
کارشناسان تربیت بدنی با این روش عملکرد ورزشکاران مرتب به سطح پایین تر
تنزل پیدا می کند و پیشرفتی حاصل نمی شود و مشکلی به نام بیش تمرینی یا
تمرین زدگی در آن ها به وجود می آید.
یکی از رزمی کاران زاهدانی می
گوید: مدتی قبل برای شرکت در یکی از مسابقات مهم کشوری مجبور به کاهش وزنم
شدم که در راستای آن رژیم های سخت و تمرینات خیلی سنگینی را در مدت طولانی
انجام می دادم اما این اقدام نه تنها برای آمادگی ام در این رقابت ها مفید
نبود بلکه باعث خستگی ام و شکست در مسابقات شد.
«کامران» ادامه می دهد:
با به وجود آمدن این شرایط به این نتیجه رسیدم که پیروی از برنامه تمرینی
غیر اصولی و یا فشارهای عصبی شدیدی که در طی زندگی روزمره به ورزشکار حرفه
ای تحمیل می شود برای وی مشکلاتی به همراه دارد و او را از هدف واقعی اش
دور می کند.
یکی دیگر از ورزشکاران نیز می گوید: بسیاری از ورزشکاران به
دلیل فشار زیاد تمرینات و فعالیت بیش از اندازه، از ورزش کردن خسته می
شوند که نه تنها سبب دوری آن ها از ورزش می شود بلکه لطمه ای بزرگ به بدنه
ورزش وارد می کند.
«افشین» می افزاید: چند مرحله به دلیل خستگی ناشی از
تمرینات سخت تصمیم به کناره گیری از حضور در مسابقات رسمی گرفتم اما با
مخالفت خانواده و مربی ام مواجه شدم و از طرفی جدا شدن از ورزش برایم سخت
بود به همین منظور تصمیم گرفتم دلیل اصلی خستگی ام را بدانم که از طریق یکی
از مربیانم متوجه شدم فشار تمرین و فعالیت های طولانی مدت علت اصلی کاهش
علاقه من به ادامه ورزش است به همین دلیل برنامه تمرینات ورزشی ام را
تغییر دادم.
افت عملکرد ورزشی
یکی از کارشناسان ارشد تربیت بدنی می
گوید: به خستگی طولانی مدت و افت عملکرد ورزشی یک ورزشکار که براثر افراط
در تمرین یا اجرای برنامه های غلط تمرینی ایجاد می شود، تمرین زدگی می
گویند که میزان شیوع دقیق تمرین زدگی در رشته های مختلف برای ورزشکاران
متفاوت است.
«محمدرضا تیموری» می افزاید: بسیاری از ورزشکاران به صورت
جدی برای رسیدن به هدف خود تلاش می کنند اما سطح عملکردشان کاهش می یابد و
همیشه احساس خستگی می کنند البته این مشکل ممکن است از علل مختلف روانی و
فیزیولوژیکی به وجود آید به همین دلیل گاهی شناخت این عارضه در ورزشکاران
برای مربیان بسیار مشکل است.
وی تصریح کرد: تمرین زدگی مسئله خطرناکی
است که با افت در اجرا، افزایش خستگی، کوفتگی دائمی عضلات، اختلالات روحی و
احساس بی حالی مشخص می شود که البته مربیان و پزشکان باید قبل از آن که
این علایم را ناشی از بیش تمرینی بدانند، از مبتلا نبودن ورزشکار به دیگر
بیماری ها اطمینان داشته باشند.
به گفته وی بیش تمرینی بر سطح هورمون ها
و عملکرد آن در بدن تأثیر منفی دارد، از آنجا که هورمون ها نقش مهمی در
فرایند عضله سازی دارد، اختلال در عملکرد هورمون ها می تواند آثار منفی بر
روی پیشرفت و تقویت عضلات بدن و حتی روند رشد ورزشکار داشته باشد، به خصوص
ورزشکارانی که در رشته های پاورلیفتیگ و پرورش اندام فعالیت می کنند.
این
مدرس دانشگاه با اشاره به علل بروز بیش تمرینی در ورزشکاران بیان می کند:
استراحت ناکافی میان جلسات تمرین، نامناسب بودن حجم و شدت تمرینات و افزایش
ناگهانی فشار تمرین از مهم ترین دلایل بروز تمرین زدگی در ورزشکاران است.
وی
با بیان این که اگر مربیان ورزشی به هر دلیلی، اصول تمرینات ورزشی را
رعایت نکنند احتمال بروز تمرین زدگی در ورزشکاران افزایش می یابد اضافه می
کند: اضافه بار تدریجی، استراحت و بازگشت به حالت اولیه، تعدیل تمرینات پیش
از شروع مسابقه و کند شدن سرعت پیشرفت ورزشی از مهم ترین اصولی است که
مربی با درک درست و اجرای آن می تواند موفقیت و سلامت ورزشکار را تضمین
کند.
به گفته وی دوره ریکاوری ناکافی در میان جلسات تمرین، تمرین دراز
مدت با شدت زیاد، افزایش ناگهانی در حجم یا شدت تمرین، نداشتن دوره کاهش
بار تمرین در قبل از مسابقه و نداشتن دوره بازسازی مناسب بعد از مسابقه از
جمله مواردی است که برخی مربیان در تمرینات به آن توجه نمی کنند و سبب
ایجاد بیش تمرینی در ورزشکاران می شود.
لزوم استراحت کافی
تیموری
تصریح می کند: هدف هر مربی و ورزشکار از اجرای تمرینات، ایجاد سازگاری با
فعالیت بیشتر و افزایش تحمل دستگاه های ویژه بدن با آن است، اما برای رسیدن
به این هدف باید پس از هر نوبت تمرین، فرصت و استراحت کافی به دستگاه های
تحت فشار بدن داد تا بتواند خود را با این فشارها مطابقت دهد و سازگاری
پیدا کند که تنظیم و تشخیص مناسب زمان استراحت بستگی به عوامل مختلفی دارد
که از جمله آن می توان به تغذیه بد و ناکافی، خواب و استراحت ناکافی،
اضطراب در رابطه با وقایع روزمره زندگی مانند امتحانات و کار، فشارهای شغلی
و مشکلات روحی، تغییرات، بی نظمی های زندگی روزمره و شکست های مکرر در
رسیدن به اهداف اشاره کرد.
وی می گوید: بیش تمرینی مهاری که به آن تمرین
زدگی پیشرفته یا خستگی مفرط هم گفته می شود بیشتر در رشته های استقامتی به
ویژه در دوندگان استقامتی و ماراتون و دیگر رشته های مشابه که مدت زمان
تمرین در آن ها خیلی بالاست دیده می شود. وی علایم و نشانه های تمرین زدگی
را بیش از 100 مورد اعلام و با اشاره به علایم جسمانی آن اظهار می کند:
افزایش دردهای عضلانی، ضربان قلب و فشارخون در حال استراحت، بازگشت دیرتر
ضربان قلب به حالت اولیه بعد از ایستادن، کاهش توان هوازی، بی حوصلگی حتی
نسبت به تمرین، افزایش استعداد ابتلا به بیماری های عفونی، دردهای مفاصل و
عضلات که میان دو جلسه تمرین از بین نرود، تورم غدد لنفاوی، اختلالات
گوارشی، طولانی شدن زمان التیام زخم ها، حالت تهوع، دردهای گوارشی، کاهش
اشتها و تعرق زیاد از جمله علایم بیش تمرینی است.
وی اضافه می کند:
افسردگی، اختلال در خواب، اختلالات خلقی، عصبانیت، تحریک پذیری عصبی، کاهش
اعتماد به نفس و احساس ناامنی از علایم روانی و افت عملکرد، افزایش طول
دوره های بازگشت به حالت اولیه، کاهش سرعت، قدرت و استقامت، افزایش زمان
عکس العمل و استعداد بیشتر به صدمات ورزشی از جمله علایم تمرینی این عارضه
است.
ضرورت درمان ورزشکار تمرین زده
این کارشناس می گوید: در صورتی
که ورزشکاری مبتلا به تمرین زدگی شد، باید هر چه سریع تر درمان وی آغاز شود
و بهتر است ورزشکار حداقل 3 هفته به استراحت بپردازد، گاهی حتی لازم است
ورزشکار با نظر پزشک تا 3 ماه استراحت کند و در ادامه تنها به انجام فعالیت
های سبک و ملایم مانند پیاده روی بپردازد.به گفته تیموری دریافت ناکافی
کربوهیدرات های پیچیده، پروتئین ها، ویتامین ها و مواد معدنی می تواند موجب
بروز خستگی غیر طبیعی در ورزشکار شود که باید به موضوعاتی همچون مصرف
داروها، مکمل ها، مواد نیروزا و اختلالات تغذیه در ورزشکار دقت کرد.
وی
با بیان این که پیشگیری از تمرین زدگی، بهتر و مؤثرتر از درمان آن است می
گوید: می طلبد که ورزشکاران فشار تمرین را به تدریج بالا ببرند، در هر هفته
بیش از 15 تا10 درصد برحجم یا شدت تمرینات اضافه نکنند، اصل تنوع را در
تمرینات رعایت کنند، گاهی از ورزش های دیگری که از نظر دستگاه های انرژی
مشابهت زیادی به رشته ورزشی آن ها دارد استفاده کنند، در هر هفته حداقل یک
روز تعطیل داشته باشند، میان فصول مختلف تمرینی از دوره های استراحت کامل
سود جویند، از جلسات تمرینی که موفقیتی برای آن ها درپی دارد استفاده کنند،
با نزدیک شدن به فصل مسابقات از فشار به ویژه حجم تمرینات بکاهند، از روش
های نشاط آور مانند ماساژ، آرام تنی، آب درمانی، دوش آب ولرم برای بازسازی
بدن ورزشکاران میان هر دو جلسه تمرین بهره ببرند، صدمات و بیماری های کوچک
را جدی بگیرید و با توجه به آن ها شدت و حجم تمرینات ورزشکار را تنظیم
کنند، در فواصل زمانی منظم، در آزمون های آمادگی جسمانی حضور یابند تا از
میزان پیشرفت یا کاهش پیشرفت مطلع شوند، خواب ورزشکار باید کافی باشد در
غیر این صورت در مرحله تمرینات جدی به سرعت دچار تمرین زدگی می شود.