به گزارش تابناک قزوین، کاهش ظرفیت نصب شده نیروگاهی در چند سال گذشته یکی از علل خاموشی‌های اخیر است. با توجه به کمبود بودجه و تحقق نیافتن سرمایه‌گذاری خارجی، احداث نیروگاههای جدید نیاز به راهکار جدیدی برای تأمین مالی دارد.
توسعه صنعتی کشور هم‌زمان با افزایش جمعیت، نیاز به تولید برق را افزایش می‌دهد؛ از این رو در ماده ۴۸ برنامه ششم و ماده ۱۳۳ برنامه پنجم توسعه، نیاز سالانه افزایش تولید برق، ۵ هزار مگاوات عنوان شده است. طبق نمودار ۱، افزایش تولید سالانه برق در سال‌های اخیر کاهش قابل‌توجهی دارد به گونه‌ای که در طول ۵ سال گذشته ظرفیت اسمی نصب شده کم‌تر از ۳ هزار مگاوات است و حتی در سال ۹۴ به کم‌تر از ۱ هزار مگاوات رسیده است. افزایش نیافتن ظرفیت تولید برق در کنار الگوی نامناسب مصرف باعث ایجاد خاموشی‌های متعدد در تابستان امسال شده است.
اجرای هر پروژه زیرساختی مانند نیروگاه نیاز به سه عنصر اصلی دارد: اول قدرت مدیریت پروژه دوم تأمین تجهیزات و سوم تأمین منابع مالی. با توجه به پیشرفت‌های مناسب دهه‌های گذشته، دو عنصر اول و دوم در پروژه‌های نیروگاهی کشور با کیفیت مناسب وجود دارد؛ یعنی هم شرکت‌های پیمانکاری توانمندی در این زمینه فعال هستند و هم تولید تجهیزات نیروگاهی در داخل کشور انجام می‌شود. در این بین، تأمین منابع مالی برای ساخت نیروگاه با مشکل مواجه است.
یکی از مهمترین راه‌های تأمین منابع مالی در سال‌های گذشته بودجه عمرانی بوده است. مراجعه به پیوست ۱ قانون بودجه نشان می‌دهد بودجه اندکی برای پروژه‌های نیروگاهی اعم از چرخه ترکیبی، بخاری و برق‌آبی در نظر گرفته شده است. پروژه‌های مذکور در جدول ۱ مشاهده می‌شود که با این روند تخصیص بودجه، تکمیل آن‌ها سال‌ها زمان خواهد برد.
در نمودار ۲ می‌توان مقدار بودجه مصوب ۹۶ و ۹۷ را با پیش‌بینی سال‌های بعد مقایسه کرد که طبق آن ۶۷ درصد از بودجه پروژه‌های فوق با وجود گذشت سال‌ها از شروع ساخت آن‌ها اختصاص نیافته است.
مهدی اجتهادی، کارشناس اقتصادی در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر استفاده از تسهیلات صندوق توسعه ملی را یکی دیگر از راهکارهای مهم برای تأمین مالی پروژه های نیروگاهی عنوان کرد و گفت: اما با بلوکه شدن برخی منابع صندوق و کاهش ورودی آن ارائه تسهیلات با مشکلات زیادی همراه شده است.
وی ادامه داد: با توجه به تأمین نشدن منابع مالی لازم، وزارت نیرو در سال‌های اخیر برای حل مشکل توسعه ظرفیت نیروگاهی به دنبال واگذاری پروژه‌ها به شرکت‌های خارجی بر پایه فاینانس و ارائه ضمانت دولتی (payment guarantee) به آن‌ها بود. جدی‌ترین مذاکرات وزارت نیرو با شرکت ترکیه‌ای یونیت اینترنشنال برای تأسیس ۲ نیروگاه مجموعاً به ظرفیت ۲۰۸۰ مگاوات صورت گرفت که همچنان مذاکرات آن به نتیجه نرسیده است .
مذاکرات دیگری نیز با سه شرکت کره‌ای کپکو، دایلیم انرژی و هیوندای برای ساخت ۳ نیروگاه به ظرفیت ۱۵۰۰ مگاوات انجام شد که در مرحله تفاهم‌نامه متوقف مانده است . برنامه‌هایی برای بازتوانی برخی نیروگاههای موجود برای فاینانس وجود دارد که هیچ طرحی به مرحله اجرا نرسیده است. به عنوان مثال قرار بود بازتوانی نیروگاه ری از طریق همکاری با شرکت‌های ژاپنی انجام شود که طرزطلب مدیر عامل شرکت تولید نیروی برق حرارتی از احتمال زیاد تأمین نشدن منابع ژاپنی خبر داد.
موارد فوق نشان می‌دهد که با وجود تلاش بسیار وزارت نیرو در این سال‌ها، تحقق سرمایه‌گذاری خارجی با موانع متعددی مواجه است و ایجاد تحریم‌های جدید از سوی آمریکا مشکلات بیشتری را در این راه قرار می‌دهد. از این رو ضروری است راهکاری جدید برای تأمین مالی پروژه‌های نیروگاهی کشور اندیشیده شود؛ به طوری که تحریم نتواند روی آن اثر جدی بگذارد.
اجتهادی در مورد راهکار قابل اجرا برای تامین مالی این پروژه ها به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر نیروگاههای متعددی به صورت نیمه‌تمام با مدیریت بخش خصوصی وجود دارد که در صورت تأمین مالی می‌توان به تکمیل آن‌ها امیدوار بود. سازمان بورس با توجه به نیاز تأمین مالی پروژه‌ها ابزار نوینی به نام صندوق سرمایه‌گذاری پروژه را طراحی کرده است که قابلیت مناسبی برای جذب سرمایه‌های خرد به پروژه های بلندمدت را دارد. صندوق پروژه می‌تواند برای انواع طرح‌ها از جمله احداث نیروگاه به کار گرفته شود و مردم با سرمایه‌گذاری در آن از منافع حاصل شده بهره‌مند شوند.
وی توضیح داد: در این ابزار، سرمایه‌گذار با خرید «واحدهای سرمایه‌گذاری (یونیت)» در پروژه شریک می‌شود و با تکمیل آن از بالا رفتن ارزش واحدها سود می‌کند. این روش نسبت به اوراق مشارکت و صکوک این مزیت را دارد که مجری پروژه نیازی به بازپرداخت اصل و سود سرمایه‌گذار در موعدی مقرر قبل از تکمیل پروژه را ندارد. سرمایه‌گذاران در صورتی می‌توانند واحدهای سرمایه‌گذاری خود را بفروشند که این واحدها توسط دیگران خریداری شود. در صورت نبود خریدار نیز بازارگردان با نرخ مشخصی واحدها را خریداری می‌کند که بنابراین منابع مالی نزد مجری طرح باقی خواهد ماند. به علاوه فرآیند نظارتی شفاف و دقیقی با ایجاد ارکان متولی، ناظر فنی و حسابرس در نظر گرفته شده است تا ضمن انتشار اطلاعات عمومی پروژه، انحراف منابع مالی آن به حداقل برسد.
مهر ماه سال گذشته اولین صندوق سرمایه‌گذاری پروژه برای تبدیل نیروگاه گازی پرند مپنا به سیکل ترکیبی به کار گرفته شد و با جذب ۱۰۰ میلیارد تومان تجربه موفقی به جا گذاشت . پروژه‌های نیروگاهی به دلیل ریسک پایین قابلیت زیادی برای تأمین مالی از طریق صندوق پروژه را دارا هستند و با تدبیر مناسب دولت و سازمان بورس می‌تواند رونق بسیاری در این حوزه بگیرد.