«دَگار» سامانه ای با استفاده از دانش چند هزار ساله بومی جنوب سیستان و بلوچستان است که برای مهار سیلاب و انجام کشت های دیم بویژه در منطقه دشتیاری و پلان چابهار اجرا می شود و چنانچه توجه بیشتری از سوی دولت صورت گیرد این سامانه می تواند بخشی از مشکلات منطقه را حل کند.
به گزارش ایرنا، دگار سامانه ای بسیار قدیمی و ساده شامل حوضچه ای کاملاً خاکی با دیواره های بسیار کوتاه (کمتر از یک ونیم متر ارتفاع) و مساحت زیاد از یک تا 25 هکتار است.
دگار بر روی سطح زمین با هدف مهار سیلاب و کشت سیلابی در اراضی بسیار مسطح و ریزدانه دشتهای ساحلی به ویژه در بخش های دشتیاری، پلان و مرکزی این شهرستان توسط بومیان برای کشت غلات، حبوبات، صیفی جات، علوفه، نخیلات و انواع درختان پرفایده چَش ایجاد شده اند.
اغلب دگارها به شکل چهار گوش بوده و زمین مسطح، دیواره خاکی کوتاه، دروازه سیلاب گیر (ورودی سیلاب) و نهر سیلاب رسان از اجزای مهم دگار هستند که همه با دست انسان ساخته می شوند.
سامانه دگار به عنوان روش قدیمی بهره برداری از سیلاب در شهرستان چابهار است که مورد استفاده کشاورزان قرار می گیرد.
اجزای سامانه دگار و نحوه احداث آن از پنج قسمت تشکیل شده است که هر کدام نام و خصوصیت و کارایی مشخصی دارند.
این قسمتها عبارتند از زمینی مسطح با مساحتهای متفاوت از یک تا 25 هکتار، معمولاً چهار گوش دارای خاک عمیق ریز دانه و با دیواره های کوتاه خاکی محصور شده و با استفاده از سیلاب در آن کشت و زرع انجام می شود.
دیواره خاکی کوتاه یک تا یک ونیم متری که اطراف زمین دگار ایجاد و موجب جمع شدن سیلاب بر روی زمین می شود و طول آن بستگی به پیرامون زمین دگار حدوداً از 400 تا 2 هزار و 500 متر تغییر می کند.
نهر سیلاب رسان از دیگر اجزای دگار، نهری است که به رودخانه اصلی و یا نهر فرعی منشعب از آن متصل و سیلاب را به زمین دگار می رساند معمولا عمق آن حدود 2 متر ولی طول آن متفاوت و ممکن است به بیش از یک کیلومتر نیز برسد.
دروازه ورود سیلاب نیز محل اتصال نهر سیلاب رسان به زمین دگار است که معمولاً به عرض 2 تا سه متر در یکی از گوشه های زمین ایجاد و سیلاب از طریق آن به زمین دگار منتقل می شود.
دروازه خروجی زمین دگار به دلیل شیب بسیار کم و آبگیری مستقیم از نهر سیلاب رسان، در صورتی که از آب پر شود، معمولاً آب پس زده می شود و در برخی از دگارها قسمت کمی از دیواره ساخته نمی شود تا آب مازاد احتمالی به صورت سر ریز از آن طریق خارج شود.
ابعاد اجزای سامانه دگار در قسمت دیواره، ارتفاع یک تا یک ونیم متر، طول 100 تا 500 متر، عرض کف یک ونیم تا 2 متر، عرض تاج یک متر و قسمت سرریز طول 2 متر و عرض 2 متر، دروازه عرض مسیل 2 تا 3 متر و مساحت زمین یک تا 25 هکتار، محیط 200 تا 2 هزار و 500 مترمربع است.
با توجه به شرایط اقلیمی منطقه و نیاز آبی برای مصارف آشامیدن دام و انسان و عدم وجود آبهای تحت الارضی مناسب، استفاده از آبهای سطحی ناشی از نزولات جوی ساخت دگار برای این منطقه بسیار ضروری است.
نظر به میزان بارش کم در منطقه مدیریت و استحصال آب با دانش فنی موجود امکان پذیر است.
وجود دانش فنی بومی، هزینه اندک برای ساخت و همچنین بازدهی مناسب نسبت به طرح های مشابه گسترش سامانه دگار در تمامی مناطق دشتی چابهار پیشنهاد می شود.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری چابهار به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: هدف از ایجاد دگار، انجام کار کشاورزی با استفاده از کنترل سیلاب است.
عبدالغنی رئیسی افزود: در این سامانه با روش ساده و سنتی سیلاب فصلی مهار و برای کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
وی ادامه داد: قدمت این سامانه به بیش از چند هزار سال قبل از اسلام و قبل از حمله مغول می رسد.
رئیس اداره منابع طبیعی وآبخیزداری چابهار تصریح کرد: این سامانه در دهستان کیشکور سرباز، تلنگ، کهیر و زرآباد و در محدوده شهرستان چابهار در روستاهای بخش های دشتیاری، باهوکلات، پلان و نوبندیان پراکنش دارد.
وی گفت: اجرای عملیات موردنیاز با تهیه یک برنامه پنج ساله برای ساخت دگار در سطح 124 هزار و 855 هکتار برای کنترل سیلاب ها و کشاورزی دیم در منطقه بسیار ضروری است.
رئیسی با بیان اینکه حجم کل عملیات خاکی مورد نیاز 400 هزار مترمکعب و عملیات سنگ و ملات هزار و 500 مترمکعب است، خاطرنشان کرد: اعتبار کل مورد نیاز در اجرای این برنامه پنج ساله 12 میلیارد ریال محاسبه می شود.
وی ادامه داد: با این اقدامات، اجرای طرح پخش سیلاب و بهره برداری از روان آبهای سطحی در حوزه های شهری و روستایی چابهار به موفقیت لازم می رسد و موجب جمع آوری آب باران و پخش سیلاب در حوزه پایین دست نظیر دشت ریمدان و منطقه کلانی قبل از رسیدن آب به دریا می شود.
به گزارش ایرنا شهرستان چابهار از توابع استان سیستان و بلوچستان براساس سرشماری آبان سال 1395 با جمعیت 283 هزار و 204 نفر و 48 هزار و 147 خانوار از شمال به شهرستان های نیکشهر، قصرقند و سرباز، از شرق به کشور پاکستان، از جنوب به دریای عمان(مکران) و از غرب به شهر کنارک متصل است.
شهر زیبای چابهار واقع در قلب مَکُّرانِ بلوچستان و در فاصله 645 کیلومتری جنوب زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان از 2 شهر به نام های چابهار و نگور، سه بخش مرکزی، دشتیاری و پلان، 6 دهستان و 438 روستا تشکیل شده است.