مهدی زنگنه بایگی*|پس از یک هفته نشست وزرای بهداشت کشورهای دنیا در سال ۱۹۷۸ میلادی در شهر المااتا ی شوروی سابق و قزاقستان فعلی، بیانیه ای صادر شد که چراغ راه آینده تمامی کشورها در حوزه سلامت شد.
بیانیه ای که پس از گذشت بیش از چهار دهه از تدوین آن، همچنان راه گشا و کاربردی است. در این سند، مراقبتهای بهداشتی اولیه و یا همان PHC، بعنوان ابزار رسیدن به هدف بزرگ سلامت برای همه (HFA) اعلام گردید. این ابزار واجد ۴ اصل و ۱۱ جزء است. اجزای PHC همان بسته خدمتی است که قرار شد در تمامی کشورها بصورت رایگان، برابر و به همه ارائه شود. ولی مهمتر از آن، اعلام چهار اصل مهم بعنوان بستر ارائه این خدمات است که کشورها بایستی با ایجاد چنین بستری، راه را برای ارائه این خدمات فراهم نمایند.
یکی از اصول چهارگانه فوق، هماهنگی بین بخشی است که همچنان مترقی و مهم محسوب میشود. پر واضح است که خدمات بهداشتی، مجموعه ای از اقدامات مختلف و متفاوت است که محدود به نظام سلامت نیست چه بسا هدف بسیاری از خدمات ارائه شده در بخش های دیگر توسعه نیز منجر به سلامت جسمی، روحی، روانی و معنوی جامعه میگردد.
براین اساس، اصل هماهنگی بین بخشی، بعنوان یک سیاست مهم و کلیدی در نظام سلامت و PHC است با این فرض که بایستی در همه وقت، از تمامی ظرفیتهای موجود در همه سازمان های دولتی و غیر دولتی بهره برد تا حداکثر بهره وری از مجموعه اقدامات مختلف حاصل گردد.
بحران کرونا در ماههای اخیر، اهمیت این سیاست را بیش از پیش نمایان ساخت. چه بسا، بهره مندی و یکپارچه سازی در وظایف ارگانهای دیگر در مقوله مبارزه با ویروس کرونا بسیار اساسی و مفید بوده است. از نیروهای نظامی و انتظامی و سپاه و بسیج گرفته تا ظرفیت روحانیون، ائمه جمعه و جماعات تا اقدامات حوزه های اداری دیگر مانند شهرداری ها، آموزش و پرورش، هلال احمر و از همه مهمتر، سازمانهای مردم نهاد، داوطلبین سلامت و خیریه ها، نقش اساسی در کنترل این بحران ایفا میکنند.
بیخود نیست که از ابتدای تشکیل نظام شبکه های بهداشتی درمانی در کشور در دهه ۶۰ (که با هدف اجرای PHC انجام شد)، کمیته ای تحت عنوان شورای بهداشت در تمامی شهرستانها، استانها و در سطح ملی تشکیل شد که در سالهای اخیر در قالب کارگروه سلامت و امنیت غذایی فعالیت میکند و وظیفه اصلی آن، توجه به اصل هماهنگی بین بخشی در جهت ارتقای سلامت مردم و جامعه بوده و هست.
اینگونه اقدامات البته که بسیار سخت و پر چالش است ولی بنظر میرسد با تجاربی که در بحران کرونا به دست آمده، بایستی همچنان از این فرصت پیش آمده به بهترین شکل ممکن بهره برد تا کماکان بتواند در مسیر ارتقای سلامت جامعه ایفای نقش کند.
نکته آخر اینکه، عدالت، مشارکت جامعه و فناوری مناسب سه اصل دیگر PHC محسوب میگردند.
__________________________
*معاون اجرایی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان