یادگاری‌های عزیز از دست رفته
حق انتقال وسایل شخصی متوفی به وارث خاص (به‌و یژه فرزند بزرگ‌تر) در حقوق ایران به‌اصطلاح "حبوه" نامیده می‌شود. این حق شامل اعطای برخی اقلام فردی متوفی؛ مانند انگشتر، پوشاک و قرآن به فرزند ارشد است.
در این مقاله، شرایط و مصادیق مختلف این حق بررسی و دیدگاه فقها و حقوق‌دانان در این زمینه ارائه خواهد شد.
معنی لغوی حبوه
معنی لغوی واژه "حبوه" بسیار جالب و مرتبط با موضوع است. بررسی ریشه لغوی این اصطلاح می‌تواند به درک بهتر مفهوم آن کمک کند.
از نظر لغوی، "حبوه" از ریشه عربی "حبا" به معنای "به‌طرف کسی رفتن و نزدیک‌شدن" گرفته شده است. این واژه در اصطلاح حقوقی به معنای "اعطای برخی از لوازم شخصی متوفی به وارث خاص، به‌ویژه فرزند بزرگ‌تر" است.
پس به نظر مشاوره حقوقی می‌توان گفت که در اصطلاح حقوقی، "حبوه" به معنی "نزدیک‌شدن و اختصاص‌دادن برخی وسایل میت به وارث خاص" است. این مفهوم ریشه در معنی لغوی واژه "حبا" دارد که به "رفتن و نزدیک‌شدن به کسی" اشاره دارد.
بنابراین، درک معنی لغوی "حبوه" به درک بهتر مفهوم حقوقی آن کمک می‌کند و نشان می‌دهد که این اصطلاح چگونه از معنای ریشه‌ای خود به مفهوم حقوقی امروزی رسیده است.
تعریف حقوقی حبوه
حبوه از نظر حقوقی، به معنای اختصاص بخشی از اموال و لوازم شخصی متوفی به فرزند ارشد یا وارث برگزیده وی است.
تعریف حقوقی حبوه به شرح زیر است:
حبوه عبارت است از اختصاص بخشی از اموال و اشیا شخصی متوفی به فرزند ارشد یا وارث موردنظر او، علاوه بر سهم ارثی که به آن وارث تعلق می‌گیرد.
در واقع، حبوه یک امتیاز خاص است که به‌موجب آن، وارث برگزیده متوفی (معمولا فرزند ارشد) می‌تواند علاوه بر سهم ارثی خود، بخشی از اشیا شخصی متوفی را نیز دریافت کند.
آیا حبوه می‌تواند به‌صورت جزئی به وارث تعلق گیرد؟
پاسخ مشاوره حقوقی خانواده مثبت است: بله حبوه می‌تواند به‌صورت جزئی به وارث تعلق گیرد. قانون مدنی ایران دراین‌خصوص مقرر داشته است:
1. امکان تعیین حبوه به‌صورت جزئی:
متوفی می‌تواند در وصیت خود، حبوه را به‌صورت کل یا به میزان مشخصی به یکی از وراث اختصاص دهد.
درصورتی‌که متوفی حبوه را به میزان مشخصی به وارث تعیین کرده باشد، آن حبوه جزئی محسوب می‌شود.
2. تسری ماده 915 به حبوه جزئی:
طبق ماده 915 قانون مدنی، حبوه جزئی نیز باید علاوه بر سهم ارثی وارث به او تعلق گیرد.
بنابراین، مقررات ماده 915 درباره اجرای حبوه به همان صورت بر حبوه جزئی نیز قابل‌اعمال است.
3. تقسیم باقی‌مانده سهم ارثی:
پس از کسر حبوه جزئی، باقی‌مانده سهم ارثی وارث باید طبق قواعد میراث تقسیم شود.
وارث دریافت‌کننده حبوه جزئی، همچنان از باقی‌مانده سهم ارثی خود سهم خواهد داشت.
بنابراین، امکان تعیین حبوه به‌صورت جزئی برای یک وارث وجود دارد و ماده 915 قانون مدنی دراین‌خصوص نیز قابل‌اعمال است.
آیا حبوه صرفا به فرزند ارشد تعلق می‌گیرد یا سایر وراث نیز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند؟
بر اساس مطالعات حقوقی، حبوه صرفاً به فرزند ارشد متوفی تعلق نمی‌گیرد، بلکه سایر وراث نیز می‌توانند از این حق بهره‌مند شوند. البته، میزان و مصادیق این حق در مورد فرزند ارشد بیشتر و گسترده‌تر است.
برخی فقها و حقوق‌دانان معتقدند که حبوه باید بر اساس توزیع سهم ارث بین وراث تقسیم شود. به این معنی که اگر فرزند ارشد سهم بیشتری در ارث داشته باشد، حق او بر حبوه نیز افزون‌تر خواهد بود. در مقابل، گروهی دیگر معتقدند که حبوه باید مستقل از سهم ارث، به تمامی وراث تعلق گیرد.
آیا امکان تغییر یا لغو حبوه پس از وفات متوفی وجود دارد؟
در خصوص امکان تغییر یا لغو حبوه پس از وفات متوفی، قانون مدنی ایران مقررات زیر را پیش‌بینی کرده است:
1. عدم امکان تغییر یا لغو حبوه توسط ورثه:
پس از وفات متوفی، وراث نمی‌توانند حبوه تعیین شده توسط متوفی را تغییر دهند یا لغو کنند.
حبوه باید همان‌طور که متوفی مشخص کرده است، به وارث مربوطه تعلق گیرد.
2. امکان تغییر یا لغو حبوه توسط متوفی قبل از وفات:
متوفی می‌تواند در زمان حیات خود، حبوه‌ای را که تعیین کرده است، تغییر دهد یا لغو کند.
در این صورت، تغییر یا لغو حبوه توسط متوفی قابل‌اجرا خواهد بود.
3. عدم امکان تغییر حبوه توسط قضات یا مراجع ذیصلاح:
قضات یا مراجع صالح پس از وفات متوفی نمی‌توانند حبوه تعیین شده را تغییر دهند.
تنها متوفی در زمان حیات خود می‌تواند نسبت به تغییر یا لغو حبوه اقدام کند.
در نتیجه، پس از وفات متوفی، حبوه تعیین شده توسط وی قطعی و غیرقابل‌تغییر است و باید به همان شکل به وارث مربوطه تعلق گیرد.
محبومنه کیست؟
به شخصی که به نفع او حبوه تعیین شده است، "محبو منه" گفته می‌شود. محبو منه شخصی است که متوفی در وصیت خود، حبوه را به نفع او تعیین کرده است و این شخص می‌تواند یکی از وراث یا حتی شخص ثالثی باشد که شرایط قانونی دریافت حبوه را داشته باشد.
محبو‌له کیست؟
محبو‌له در قانون مدنی ایران به شخصی گفته می‌شود که حبوه به نفع او تعیین شده است. محبو له شخصی است که متوفی در وصیت خود، حبوه را به نفع او تعیین کرده است و این شخص می‌تواند یکی از وراث یا حتی شخص ثالثی باشد که شرایط قانونی دریافت حبوه را داشته باشد.
مصاديق حبوه
در قانون مدنی ایران، مصادیق حبوه به شرح زیر است:
1. مال معین:
متوفی می‌تواند در وصیت خود، یک مال معین را به‌عنوان حبوه تعیین کند.
مال معین می‌تواند عین مشخصی مانند یک‌خانه یا زمین باشد.
2. سهم مشاع:
متوفی می‌تواند در وصیت خود، سهم مشاعی از ترکه خود را به‌عنوان حبوه تعیین کند.
این سهم می‌تواند؛ مثلاً یک‌سوم از ترکه باشد.
3. مقدار معین از ترکه:
متوفی می‌تواند در وصیت خود، مقدار معینی از ترکه خود را به‌عنوان حبوه تعیین کند.
مثلاً می‌تواند 10 میلیون تومان از ترکه خود را حبوه قرار دهد.
4. منافع مال:
متوفی می‌تواند در وصیت خود، منافع یک مال را به‌عنوان حبوه تعیین کند.
مثلاً می‌تواند اجاره یک‌خانه را به‌عنوان حبوه تعیین کند.
بنابراین، حبوه در قانون مدنی ایران می‌تواند شامل مال معین، سهم مشاع از ترکه، مقدار معینی از ترکه یا منافع مال باشد که متوفی در وصیت خود به نفع محبو له تعیین کرده است.
5. سهام شرکت:
متوفی می‌تواند در وصیت خود، سهام خود در یک شرکت را به‌عنوان حبوه تعیین کند.
این سهام می‌تواند مربوط به یک شرکت سهامی خاص، شرکت تضامنی یا هر نوع دیگر شرکت باشد.
6. حق انتفاع:
متوفی می‌تواند در وصیت خود، حق انتفاع از یک مال را به‌عنوان حبوه تعیین کند.
حق انتفاع می‌تواند شامل استفاده از یک ملک، دریافت اجاره و مانند آن باشد.
7. حق شفعه:
متوفی می‌تواند در وصیت خود، حق شفعه بر یک ملک را به‌عنوان حبوه تعیین کند.
حق شفعه حق قانونی برای خرید ملک در صورت فروش آن است.
8. حق رهن:
متوفی می‌تواند در وصیت خود، حق رهن بر یک مال را به‌عنوان حبوه تعیین کند.
این حق رهن می‌تواند بر یک ملک، خودرو یا هر نوع مال دیگری باشد.
بنابراین، مصادیق حبوه در قانون مدنی ایران می‌تواند بسیار متنوع باشد و شامل اموال مختلف، حقوق و منافع مالی متنوعی باشد که متوفی در وصیت خود به نفع محبو له تعیین کرده است.
انتهای رپرتاژ آگهی/