روزنامه دنیای اقتصاد|
به گفته کارشناسان محصولات زیر گروه فرآورده‌های نفت و گاز و پتروشیمی
ایرانی سهم چندانی از بازارهای صادراتی دنیا و به ویژه اروپا را به خود
اختصاص نداده‌اند. سهم ناچیز اروپا و سهم سنتی ایران از بازارهای صادراتی
سال‌ها است که در یک حد متوسط مانده است و به نظر می‌رسد اگر روند رو به
رشدی برای نفوذ در بازار و شناسایی بازارهای جدید نداشته باشیم همین
بازارهای سنتی کشورهای چین، هند و پاکستان را نیز از دست می‌دهیم.
راهکارهای زیادی برای برون‌رفت از این چالش مطرح می‌شود، راهکارهایی همچون
رفع مشکل خوراک پتروشیمی‌ها و ارائه یک فرمول سودرسان بین‌المللی و منطقی،
رفع موانع بین‌المللی تحریم‌ها و مشکلات گمرکی و بانکی، ارتقای کیفیت
محصولات و عرضه محصولات از مراجع متمرکز و یکپارچه؛ که تمامی آنها منطقی به
نظر می‌رسد اما باید کار را از جایی شروع کرد تا دیر نشده است. در ادامه
دیدگاه یکی از کارشناسان در این خصوص آمده است:
محمدرضا موثقی نیا - مدیرعامل پتروشیمی مکران| نقشه ورود به بازارهای بین‌المللی دارای چند عامل مهم است که درصورت رعایت آنها می‌توان گفت محصولات ایرانی می‌توانند بازارهای صادراتی خود را توسعه دهند و به بازارهای جدیدی دست‌یابند. برای رسیدن به این موفقیت در زمینه واحدهای پتروشیمی انجام چند مرحله ضروری به نظر می‌رسد:
1- افزایش کیفیت و رسیدن به کیفیت مناسب
2- قیمت مناسب محصولات
3- فرآیند مناسب ارائه به بازارهای خارجی که در ادامه یادداشت به خوبی توضیح می‌دهم.
در بحث کیفیت محصولات باید گفت که در شرایط حاضر به دلیل اینکه کیفیت خوراک واحدهای پتروشیمی خوب است (مشخصات گاز متان در مقایسه با سایر کشورها مشخصات قابل‌قبولی است) کیفیت محصولات نیز در شرایط قابل قبولی است اما حتما باید فرآیند تبدیل، فرآیندی بهینه و مطلوب شود که این بهینه شدن محصولات به دو موضوع مهم مرتبط است؛ اول لایسنسی که واحد پتروشیمی در اختیار دارد که تاثیر بسزایی در کیفیت محصول دارد، دوم اقدامات اپراتوری این واحدها، چراکه ممکن است واحد شما از لایسنس خوبی برخوردار باشد اما مجری و اپراتور پروژه از مطلوبیت مناسبی برخوردار نباشد. بنابراین برای فتح بازارهای صادراتی نیازمند افزایش کیفیت محصولات تا حد مطلوب هستیم که این کیفیت نیز در گرو دانش فنی خوب تحت‌عنوان لایسنس و سیستم اپراتوری مناسب است.
عامل دوم در این فرآیند، موضوع قیمت محصولات است که به موضوع بسیار مشهوری در ایران بدل شده است. اگر قیمت گاز متان در واحدهای پتروشیمی یا در واحدهای الفینی قیمت گاز اتان قابل رقابت با سایر عرضه‌کننده‌های جهانی باشد، تا حدودی می‌توانیم پای رقابت بایستیم. اما با توجه به اینکه در زمان حاضر در زمینه قیمت خوراک اتان و متان در مقایسه با سایر بازارها، وضعیت خوبی نداریم، این موضوع به ضعف قابل توجه تولیدکننده‌های ایرانی در مقایسه با رقبای بین‌المللی بدل شده است. مگر اینکه وزارت نفت تدبیر جدیدی در این زمینه بیندیشد که براساس آن بتوانیم در بازارهای جهانی با سایر کشورها رقابت کنیم.
در شرایط حاضر روش تعیین قیمت خوراک‌های گازی، اتان و متان در کشور ما بین‌المللی نیست، به بیان دیگر این روش به‌گونه‌ای نیست که مثلا از 2 یا 3 بازار عمده جهانی میانگین قیمت را در بیاورند و آن را مبنا قرار دهند. احساس می‌شود که فرآیند قیمت خوراک با سود قابل قبول برای محصولات پتروشیمی به‌صورت معکوس است. این موضوع باعث می‌شود که چشم‌انداز رقابت و حضور در بازارهای جهانی روشن نباشد چرا که به‌گونه‌ای عمل می‌شود که مثلا سود واحدهای پتروشیمی در هر شرایطی بیش از 20 درصد نباشد. این موضوع موجب می‌شود انگیزه، بهره‌وری و رقابت در این بخش‌ها سرکوب شود. به نظر می‌رسد که بهتر است در زمینه تعیین قیمت خوراک از روشهای بین‌المللی، میانگین قیمت سایر بازارها، محاسبات ارزش حرارتی و دیگر روشهای استاندارد کارشناسی بهره جست.
البته این در شرایطی است که بخواهیم وارد بازارهای صادراتی شویم اما اگر بخواهیم تنها در کشور به معامله بپردازیم شاید منطق تعیین قیمت خوراک فعلی نیز درست باشد. در زمان حاضر هم نهادهای عملیاتی در ایران متناسب و هماهنگ عمل نمی‌کنند که یکی از مهم‌ترین آنها را می‌توان عملیات بانکی و عملیات گمرکی عنوان کرد که معمولا با ابهام و تاخیر مواجه است. در بخش دیگر نیز می‌توان به مباحث متاثر از تحریم‌ها که البته از اختیار ما خارج است، اشاره کرد. اما آنچه مسلم است اگر بخش‌های فعال در صادرات محصولات و فرآورده‌های نفت و پتروشیمی بتوانند در این سه محور اقدامات موثری انجام دهند، به احتمال زیاد با سرعت بیشتری به جلو حرکت خواهند کرد و نه‌تنها نقش‌مان را به اندازه گذشته در بازارهای بین‌المللی پررنگ می‌کنیم، بلکه می‌توانیم این نقش را ارتقا دهیم و به یکی از نقش‌آفرینان اصلی این حوزه بدل شویم.
ایران در زمان حاضر بازار صادراتی اندکی را در اختیار دارد که به اعتقاد من نام آن سهم سنتی ایران در بازارهای بین‌المللی است. از آنجا که در زمان حاضر همه چیز در بازارهای بین‌المللی با شدت زیادی در حال تغییر است بر این اساس کیفیت محصولات، لایسنس‌های ارائه‌شده، قیمت محصولات و فرآیندها نیز دائم رو به تحول و بهبود است، بنابراین ایران اگر در این زمینه‌ها نتواند محصولات خود را ارتقا دهد نه‌تنها نمی‌توانیم سهم سنتی خود را حفظ کنیم بلکه ممکن است دچار کاهش و از دست دادن بازارها بشویم. همه اینها در حالی است که پیش از پسابرجام عمده بازارهای بین‌المللی در اختیار ایران مربوط به کشورهای هند، چین و پاکستان بود و بخش بسیار ناچیزی در اروپا (که سهمی نزدیک به صفر بوده است) داشتیم. اکنون پس از پسابرجام تا حدی توانستیم محصولات ایرانی را به بازارهای اروپایی وارد کنیم اما این حد نیز قابل توجه و پایدار نیست، بنابراین فرض را باید بر همان بازارهای هدف چین، هند و پاکستان بگذاریم. اما در صورتی که کیفیت محصولات را ارتقا دهیم، قیمت را بهبود ببخشیم و عملیات‌های بانکی و گمرکی را توسعه دهیم قطعا می‌توانیم وارد بازارهای اروپایی شویم.